02 Out Os espazos mineiros, unha oportunidade para as aves

A Cámara Oficial Mineira de Galicia, con motivo da celebración esta fin de semana do Día dás Aves, quere poñer de manifesto a oportunidade que representan os espazos mineiros para elas.

As actividades extractivas comportan unha alteración do medio natural, aínda que a nova conformación da contorna, con novos paredones rochosos, áreas inundables e vertedoiros, ofrecen novos hábitats e con eles a posibilidade para algúns seres vivos de desenvolverse, a miúdo con notable éxito ( Bárcena et ao., 2007). Mesmo poden xogar un importante papel no mantemento da biodiversidade, se os hábitats que proporciona suplen carencias naturais da contorna.

En 2008 a COMG levou a cabo un estudo en 11 canteiras da fachada litoral galega para comprobar como as aves e outra fauna aproveitan estes espazos. Detectáronse 90 especies de aves en total, con evidencias de reprodución de 45 especies dentro da curta mineira, e 15 máis no espazo que as rodea. As densidades de aves anotadas foron en xeral similares ás doutros hábitats de Galicia. Tamén se viu que era relevante a presenza de distintos elementos como láminas de auga, paredones verticais ou vexetación arbórea autóctona, que poden chegar a incrementar notablemente o número de especies animais nalgunhas áreas, sobre todo no tocante a aves acuáticas, rapaces rupícolas e aves forestais. (Romay & Ramos 2009).

Aves rupícolas

Nun estudo similar, aínda que máis exhaustivo, realizado en Bizkaia, revisáronse 73 canteiras das cales o 72,7% das inactivas e o 38,9 % das activas estaban ocupadas por aves rupícolas que criaban nelas. Rexistráronse máis de 192 parellas reprodutoras de 12 especies, entre as que destacan choia piquigualda (Pyrrhocorax graculus) e piquirroja (Pyrrhocorax pyrrhocorax), bufo real (Bubo bubo), alimoche (Neophron percnopterus), voitre leonado (Gyps fulvus) e moucho (Athene noctua), entre outras.

Así, constatouse non só a importancia destes enclaves para a conservación das aves rupícolas, senón tamén a repercusión negativa de varios dos proxectos de restauración paisaxística emprendidos. (Castelo et ao. 2008). Outro exemplo máis é que o 20% das parellas detectadas nun censo da poboación reprodutora de falcón peregrino (Falco peregrinus) na provincia da Coruña realizado a finais dos anos 90, criaban en canteiras. (Monteagudo et ao. 1999).

Aves acuáticas

Tamén as aves acuáticas, ameazadas pola perda de humidais naturais en todo o mundo, poden verse beneficiadas pola existencia de humidais artificiais como graveras e balsas. Un estudo realizado pola Real Sociedade para a Protección das Aves británica ( RSPB) constatou a recuperación nese país do avetoro ( Botaurus stellaris), unha especie de garza que chegou a desaparecer como reprodutora, e que atopou en canteiras e areneras con carrizal o hábitat perfecto nidificar. No censo levado a cabo en 2011 detectáronse máis de 100 individuos reprodutores, fronte aos 11 que había en 1996. Das 26 localidades de cría rexistradas, 15 situábanse en explotacións mineiras, tanto en activo como inactivas.

En Galicia, leváronse a cabo estudos nas areneras da Limia (Ourense), observando un aumento das anátidas invernantes desde 1990, que alcanzaron o seu máximo, case 4.000 individuos, no ano 2000. As especies máis abundantes son o ánade real ( Anas platyrhynchos) e a cerceta común ( Anas crecca), seguidos a distancia polo pato culler ( Anas clypeata) e o silbón europeo ( Anas penelope). (Lagos et ao. 2009).

As areneras de Riocaldo (Begonte, Lugo) son empregadas activamente como zona de reprodución ou de invernada por especies ligadas a medios acuáticos como o zampullín común ( Tachybaptus ruficollis), a focha ( Fulica atra), o chorlitejo mozo ( Charadrius dubius) e o avión zapador ( Riparia riparia), entre outras.

Referencias bibliográficas

RSPB. 2011. Bitterns booming in UK quarries. En http://www.rspb.org.uk/news/details.aspx?id=299260

Lagos, L., Villarino, A. & Bárcena, F. 2009. Las areneras de A Limia: luces y sombras en la recuperación de un ecosistema desaparecido. Libro de Actas de la I Conferencia Internacional de Minería Sostenible CIMS 2009. Cámara Oficial Mineira de Galicia, A Coruña.

Romay, C. D. & Ramos, A. 2009. Estudo piloto do uso de canteiras pola fauna no litoral de Galicia. Libro de Actas de la I Conferencia Internacional de Minería Sostenible CIMS 2009. Cámara Oficial Mineira de Galicia, A Coruña.

Castillo, I.; Elorriaga, J.; Zuberogoitia, I.; Azkona, A.; Hidalgo, S.; Astorkia, L.; Iraeta, A. & Ruiz, F. 2008. Importancia de las canteras sobre las aves rupícolas y problemas derivados de su gestión. Ardeola 55: 103-110.

Bárcena, F.; Lagos, L. & Gil, A. 2007. Los habitantes de la Escombrera: la fauna de vertebrados de la Escombrera Exterior de la Mina de Endesa en As Pontes de García Rodríguez. Endesa Generación, A Coruña.

Monteagudo, A., GarcÍa, J.L. & Carregal, X.M. 1999. Situación del Halcón Peregrino (Falco peregrinus) en A Coruña (NO España): población reproductora, distribución y amenazas. Chioglossa, 1: 15-21.